Türkiye’de Çalışanlar 1 Mayıs’a hangi meselelerle giriyor?

Türkiye, bu yıl 1 Mayıs Emekçi Bayramı’na yüksek enflasyon, alım gücü kaybı, örgütsüzlük ve iş güvencesizliği üzere derinleşen emek problemleriyle giriyor.

Çalışma şartları her geçen gün ağırlaşırken, iş kazaları artıyor, sendikalaşma oranları düşük kalıyor, bayanlar ve göçmen çalışanlar en teminatsız kısımlar olarak öne çıkıyor. Bu tabloyu sendikaların ve CHP’nin şimdiki raporları ortaya koyuyor.

DW Türkçe’ye konuşan Çalışma İktisadı Uzmanı Özgür Müftüoğlu bu tabloyu şöyle kıymetlendiriyor: “Asgari fiyatın açlık sonunun altında kaldığı, emeklilerin sefalet maaşlarıyla yaşamaya mahkûm edildiği, çalışma hayatının kuralsızlığa ve güvencesizliğe sürüklendiği bir devirdeyiz.”

Ekonomik programın yükü işçilerin sırtında

2023 seçimlerinden bu yana uygulanan ekonomik program, yıllardır süren toplum aykırısı siyasetlerin yükünü yine halka, bilhassa de işçilere yüklüyor. Enflasyonu düşürmek, büyümeyi sağlamak üzere makro amaçların bedeli direkt çalışanlar üzerinden ödeniyor.

Özgür Müftüoğlu, uygulanan iktisat siyasetlerinin en büyük yükünü ücretlilerin taşıdığını söz ediyor.

Özgür MüftüoğluFotoğraf: privat

Müftüoğlu, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in yurt dışında yatırım çekme ismine ucuz emek ve kamu kaynaklarını teşvik olarak sunmasına da dikkat çekiyor: “Bizden topladıkları vergilerden, kaynaklardan oluşacak teşvikleri temel alıyor. Yani bu direkt toplumun sırtına binmiş oluyor.”

“Cumhuriyet tarihi içerisinde böylesine bir periyodun yaşandığını bilmiyorum” diyen Müftüoğlu, ocak ayında belirlenen minimum fiyatın daha yılın başında açlık hududunun altında kaldığını, emeklilerin ve milyonlarca çalışanın açlık hududu altındaki maaşlarla yaşamaya zorlandığını söylüyor.

Temel muhtaçlıkları bile karşılamıyor

DİSK-AR’ın “Ücret Kayıpları İzleme Raporu”na nazaran minimum fiyat, yılın üç ayında daha cebe girmeden enflasyon karşısında 2 bin 224 TL eridi. Tıpkı periyotta minimum fiyatın 1,5 katı seviyesindeki fiyatların kaybı 3 bin 159 TL’yi buldu. Taban fiyatın 2,5 katı fiyatı olan bir çalışanın Mart 2025’te fiyatının yüzde 37,5’i vergi ve kesinti ile enflasyona gitti. Mart 2025’te enflasyon kaybı emeklilerde 1456 TL, memurlarda 6 bin 215 TL oldu.

TÜRK-İŞ’in Nisan 2025 datalarına nazaran dört kişilik bir ailenin açlık hududu 24 bin 35 TL’ye, yoksulluk hududu ise 78 bin 292 TL’ye çıktı. Birleşik Metal-İş Sendikası Araştırma Merkezi’nin (BİSAM) Nisan 2025 raporuna nazaran ise dört kişilik bir ailenin açlık hududu 23 bin TL’yi aşarken, yoksulluk sonu 79 bin 734 TL olarak belirlendi.

Çeşitli sendika ve örgütler tarafından yapılan araştırmalar, Türkiye’de halkın yüksek enflasyon altında giderek daha fazla ezildiği sonucuna varıyorFotoğraf: OZAN KOSE/AFP

Bu sayılar, 22 bin 104 TL olan net minimum fiyatın temel gereksinimleri bile karşılamadığını ortaya koyuyor.

Eğitim-İş Sendikası’nın açıklamasına nazaran ise büyükşehirlerde mesken kiraları ortalama minimum fiyata denk hale geldi. Öğretmenler ve kamu çalışanları ya kent merkezlerinden uzaklaşıyor ya da ortak konutta yaşamak zorunda kalıyor. Düşük gelirli çalışanlar için barınma krizi artık süreksiz bir sorun değil, kalıcı bir yoksulluk göstergesi haline geldi.

Sosyal kriz baskılanıyor

Müftüoğlu’na nazaran temel gereksinimlere erişim zayıflarken, barınma ve beslenme hakkı ortadan kalkarken iş hayatı da güvencesizlik ve geleceksizlikle şekilleniyor. Bu kaidelere karşı yükselen toplumsal itirazlar ise bastırılıyor. Gaziantep, Kayseri üzere vilayetlerde emekçilerin gerçekleştirdiği hareketlere yönelik sert müdahaleleri ve sendikacıların konut hapsine alınmasını buna örnek gösteriyor. Ayrıyeten 19 Mart’ta İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik operasyonun, demokrasiye direkt bir müdahale olduğunu belirtiyor.

Müftüoğlu, toplumsal uğraşta bir yükselişin yaşandığını belirterek emekçi sınıfının buna katılmasının kıymetine işaret ediyor:

“İşçi sınıfı toplumsal çabanın en tesirli olan kısmıdır. Üretimi durdurma gücü her vakit patronları ve siyasi başkanları endişelendirir.”

Ancak bu potansiyelin, mevcut sendikal yapılar ve konfederasyonların pasif, uzlaşmacı tutumları nedeniyle açığa çıkamadığını savunuyor. “Biz çiftçilerden, öğrencilerden gördüğümüz çabayı emekçilerden şimdi göremiyoruz” diyor.

1 Mayıs’a baskı gölgesi

1 Mayıs’a günler kala mesken baskınları ve gözaltılarla başlayan süreci kıymetlendiren Müftüoğlu, bunun iktidarın işçilerin örgütlenmesinden ve meydanlara çıkmasından duyduğu tasayı gösterdiğini söylüyor. “Taksim’in kapalı olması, 1 Mayıs’ın orada kutlanmasının engellenmesi bile başlı başına bu dehşetin göstergesi” diye ekliyor.

Özgür Müftüoğlu’na nazaran Taksim Meydanı’nın bu yıl da 1 Mayıs şovlarına kapatılmasının sebebi, ikidarın, işçilerin örgütlenmesi ve sokaklara çıkmasından duyduğu dehşetin bir göstergesiFotoğraf: DHA

Özgür Müftüoğlu, toplumun farklı kısımlarından gelen çabaların — bayan hareketi, gençlik gayreti, etraf ve ekoloji uğraşları, tarım krizine karşı çiftçilerin reaksiyonları — giderek ortaklaştığını vurguluyor. Bu devrin en kıymetli özelliğinin, “herkesin kendi alanındaki sorunun aslında ortak bir adaletsizlik rejiminin sonucu olduğunu fark etmesi” olduğunu belirtiyor. 1 Mayıs’ın da bu ortaklaşan adaletsizliklere karşı birleşik çabanın sözü olması gerektiğini söylüyor.

Ağır çalışma şartları ve güvencesizlik

2025 yılı prestijiyle Türkiye’de işçiler yalnızca düşük fiyatlarla değil, tıpkı vakitte ağır çalışma şartları, güvencesizlikle de uğraş ediyor.

Toplu iş mukavelesine tabi emekçi oranı yüzde 7 civarında seyrediyor. Bu düşük sendikalaşma oranı, çalışanların haklarını savunmada ve ömür şartlarını güzelleştirmede kıymetli bir pürüz teşkil ediyor

İşçi Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi’nin (İSİG) 2025 birinci çeyrek raporuna nazaran yılın birinci üç ayında en az 447 personel iş cinayetlerinde hayatını kaybetti. Bu da her gün ortalama 5 emekçinin çalışırken hayatını yitirdiğini gösteriyor.

CHP Genel Lider Yardımcısı Veli Ağbaba’nın 2025 başında açıkladığı rapora nazaran, Türkiye’de 1 milyona yakın kayıt dışı Suriyeli ve öbür uyruklardan göçmen personel, başta tarım, inşaat ve dokuma olmak üzere birçok dalda sigortasız ve düşük fiyatlarla çalıştırılıyor. Bu durum, hem emekçilerin güvenliğini tehlikeye atıyor hem de fiyatları aşağıya çekiyor.

DİSK-AR ise geniş tarifli işsizlik oranının yüzde 28,8’e ulaşarak son 11 yılın en yüksek düzeylerine çıktığını açıkladı. Bayanlarda bu oran yüzde 38,2’ye kadar yükseldi. Bayanların sendikalaşma oranı yüzde 11,4 iken erkeklerde bu oran yüzde 16,3. Bayanların istihdama iştirak oranı hala yüzde 35’in altında.

DW Türkçe’ye nasıl manisiz erişebilirim?